Güneş, Dünya ve Ay Konu Özeti 5. Sınıf

5. Sınıf Fen Bilimleri: "Güneş, Dünya ve Ay" konu özeti Güneş ve Ay’ın yapısı ve özellikleri, Ay’ın hareketleri ve evreleri ile ilgili temel kavramları öğrenirken aynı zamanda sınavlara en iyi şekilde hazırlan.

Konu: 5.1.1 Güneş’in Yapısı ve Özellikleri

A) Güneş’in Yapısı
Güneş’in yapısı gazlarda oluşmuştur. Güneş’in çok büyük bir kısmı hidrojen atomlarından oluşmaktadır. % 71 Hidrojen, % 26,5 Helyum, % 2,5 diğerleri bulunur. Güneş’in Katmanları Güneş’inde Dünya gibi katmanları vardır. Güneş’in katmanları iç katmanlar ve Güneş Atmosferi olarak ikiye ayırabiliriz.

B) Güneş’in Özellikleri
• Güneş gazlardan meydana gelmiştir.
• Güneş, Güneş sisteminin merkezinde yer almaktadır.
• Güneş sistemindeki en büyük gök cismidir.
• Güneş büyük bir gök cismi olduğu için, çekim kuvveti diğer gezegenlerden daha fazladır.
• Güneş’in şekli küredir. Şekli top gibi yuvarlaktır.
• Güneş ısı ve ışık kaynağımızdır.
• Samanyolu galaksisi içerisinde bulunan 200.000 yıldızdan bir tanesidir.
• Güneş, Samanyolu galaksisinin etrafında dolanır.
• Güneş orta büyüklükte bir yıldızdır.
• Dünya’ya olan uzaklığı yaklaşık 150 milyon kilometredir.
• Güneş’in 5 milyar yaşındadır.
• Güneş’in oluşumu gaz ve toz bulutlarından meydana gelmiştir.
• Güneş beyaz renkte ışık yaymaktadır.
• Güneş kendi ekseni etrafında dönme ve Samanyolu galaksisi içerisinde dolanma hareketi yapmaktadır.
• Kendi ekseni etrafında bir turunu 25 günde tamamlar.
• Güneş kendi ekseni etrafında batıdan doğuya doğru döner. (Saat yönünün tersi.)
• Güneş’in çapı Dünya’nın 109 katıdır.
• Güneş’in sıcaklığı yüzeyinde 6.000 çekirdeğinde ise 15 milyon santigrat derecedir. (Yaklaşık değerler)
• Güneş’te diğer yıldızlar gibi doğar, büyür ve enerjisi biterek ölecektir.
• Güneş yüzeyinde kısmen soğuk olan kısımlar bulunur. Bu bölgelere Güneş Lekeleri denir.
• Kendi yaptığı teleskopla Güneş’te oluşan lekeleri ilk gözlemleyen kişi Galileo Galilei’dir.
• Galileo Galilei Güneş lekelerinin hareket ettiğini gözlemleyerek Güneş’in kendi ekseni etrafında döndüğünü bulmuştur.
• Güneş’te meydana gelen patlamalar sayesinde etrafa çok fazla enerji yayılır.

C) Güneş’in Önemi
• Canlıların yaşayabilmesi için Güneş’e ihtiyacı vardır. Kullandığımız enerjinin büyük kısmını Güneş’ten elde etmekteyiz.
• Güneş’ten yayılan enerjinin çok az bir kısmı Dünya’ya ulaşmaktadır.
• Milyarlarca yıldan beri Güneş’in enerjisi bitmemiştir. Güneş’in yapısındaki hidrojen gazları bittiğinde Güneş’in ömrü bitecektir. Güneş’in bu enerjisini içerisinde hidrojen atomlarının helyum atomlarına dönüşmesi neden olmaktadır.
• Güneş’ten yararlı ışınlar yanında zararlı ışınlarda gelmektedir. Bu zararlı ışınlar canlılara zarar verebilir.
• Güneş’te meydana gelen patlamalar iletişim araçlarına (Radyo, televizyon) etki ederek iletişimin bozulmasına neden olmaktadır.

D) Güneş Modeli
Cisimlerin büyüklükleri bakıldıkları uzaklıklara göre farklı algılanır. Cisimlerden uzaklaştıkça küçük görünürler. Buna perspektif etkisi denir. Güneş’in perspektif etkisi ile küçük görünmesi
Güneş Dünya’dan çok uzakta olduğu için Ay ve Güneş aynı büyüklükte görünür. Güneş, Dünya ve Ay’dan büyüktür.
• Güneş içerisine yaklaşık 1 milyon 300 bin Dünya sığabilir.
• Dünya’nın çapı ayın çapının 4 katıdır, Güneş’in çapı Dünya’nın 109 katıdır.
• Dünya, Güneş ve Ay modeli oluşturulduğunda Yaklaşık olarak Ayın yarıçapı 1 cm olacak şekilde model oluşturduğumuzda Dünya 4 cm, Güneş ise yaklaşık 400 cm büyüklüğünde yapılmalıdır.
• Güneş futbol topu büyüklüğünde çizersek, Dünya’yı yarım pirinç tanesi büyüklüğünde çizmeliyiz.
Not: Güneş’e çıplak gözle bakmak göz sağlığı açısından zararlıdır. Ayrıca dürbün, teleskop, mercek ve kamera gibi araçlarla da bakılmamalıdır. Güneş gözlemi filtreli teleskopla yapılmalıdır.

Konu: 5.1.2 Ay’ın Yapısı ve Özellikleri
A) Ay’ın Yapısı ve Özellikleri
• Ay, Dünya’nın tek doğal uydusudur.
• Ay, Dünya’ya en yakın gök cismidir.
• Ay’ın çapı Dünya’nın çapının 1/4’ü kadardır.
• Dünya içerisine 64 Ay sığabilir.
• Güneş, Dünya ve Ay’ın büyüklüklerini karşılaştırdığımızda, Güneş basketbol topu, Dünya nohut tanesi, Ay ise mercimek büyüklüğünde olurdu.
• Ay’ın şekli küreye benzer.
• Ay’ın atmosferi yok denecek kadar azdır. (Yok kabul ediliyor.)
• Ay’da hava basıncı yoktur.
• Ay’ın toprak yapısı, Dünya’nın toprak yapısından farklıdır.
• Ay’ın katmanları vardır, fakat Dünya’nın katmanlarından farklıdır.
• Ay’ın atmosferi olmadığı için yağış, rüzgar gibi hava olayları Ay’da görülmez.
• Atmosferin olmaması gece ve gündüz arasındaki sıcaklık farkını artırır.
• Ay’ın yüzeyi ince bir toz tabakası bulunmaktadır.
• Ay’a giden astronotların Ay’da bıraktıkları ayak izleri bozulmadan kalır.
• Ay’da su yoktur.
• Ay’ın yüzeyi pürüzsüz değildir. Ay’ın yüzeyinde dağlar, vadiler ve kayalıklar bulunmaktadır.
• Ay’ın yüzeyinde birçok krater bulunmaktadır. Ay’ın yüzeyine çarpan meteorlar kraterleri oluşmuştur.
• Dünya’ya ortalama uzaklığı 384.000 km’dir. (Ay’ın Dünya’ya olan uzaklığı değişmektedir.)
• Ay’ın kendi ekseni etrafında ve Dünya etrafından dönüş süreleri eşittir. (27 gün 8 saat) Bu nedenle Ay- ’ın hep aynı yüzünü görürüz.
• Ay’ın Dünya tarafından görünmeyen yüzeyine Karanlık yüz denir.
• Ay’ın aynı görünüşe (Aynı evreye) ulaşması 29,5 gün sürer.
• Ay ışık kaynağı değildir, Güneş’ten aldığı ışığı yansıtır.
• Ay’ın çekim kuvveti Dünya’dan azdır.
• Ay diğer gök cisimlerine göre küçük olmasına rağmen gökyüzünde büyük görünür. Bunun nedeni Ay’ın Dünya’ya yakın olmasıdır.
• Ay’ın karanlık görülen yerlerine Ay Denizi, Ay’ın aydınlık görülen kısımlarına ise Ay Dağı denir.
• Ay yüzeyinde bulunan taş ve tozların oluşturduğu gevşek tabakaya regolit denir.
• Ay’a ilk kez ayak basan astronot Neil Armstrong’dur.

B) Ay’da Yaşam Olmamasının Nedenleri nelerdir
1. Ay’da atmosfer (hava, oksijen) yoktur.
2. Ay’da su yoktur.
3. Ay’ın gece ve gündüz sıcaklık farkı çok fazladır.
4. Ay’ın yer çekimi çok azdır. Atmosfer oluşamaz.
5. Güneşten gelen zararlı ışınların Ay yüzeyine ulaşması canlılara zarar verir.
6. Uzaydan gelen meteorların olması.
7. Besin bulunmaması.

C) Ayda Yaşam Olması için neler yapılabilir
1. Canlıların yaşayabileceği fanuslar yapılabilir.
2. Yer altına yaşam alanları kurulabilir.
3. Gece ve gündüz arasındaki zaman çok olmasından dolayı, canlıların yaşaması için gerekli enerji depo edilmelidir.
4. Ay şartlarına uyum sağlayabilecek canlıların araştırılarak bulunması ve genetik olarak zor şartlara uygun hale getirilmesi gerekir.

Konu: 5.1.3 Ay’ın Hareketleri ve Evreleri

A) Ay’ın Hareketleri 

• Ay, Dünya gibi hareket halindedir.
• Ay’ın üç çeşit hareketi vardır.
• Ay’ın hareketleri: Kendi ekseni etrafında, Dünya etrafında ve Güneş etrafında hareket eder.
• Ay’ın kendi ekseni etrafında ve Dünya etrafındaki hareketini yaklaşık 27 günde tamamlar. (27 gün 8 saat)
• Ay evreleri yaklaşık 29 günde tamamlanır, bu süreye 1 ay denir. (29 gün 12 saat)
• Ay, Dünya etrafında bir kez döndüğünde, kendi ekseni etrafında da bir kez dolanır.
• Dünya’dan Ay’a bakıldığında Ay’ın hep aynı tarafı görülür. Kendi ekseni etrafında ve Dünya etrafında dönme süresi eşit olduğu için aynı yüzü görünmektedir.
• Ay’ın Dünya’dan görülmeyen tarafına Ay’ın karanlık yüzü denir.
• Ay’ın Güneş etrafındaki hareketi Dünya ile eş zamanlı olarak 365 gün 6 saattir.
• Ay, Dünya ve kendi ekseni etrafında batıdan doğuya doğru (Saat yönünün tersi veya sağdan sola) döner.

B) Ay Neden Değişik Şekillerde Görünür?

• Gece gökyüzüne baktığımızda Ay’ın farklı şekillerde görmekteyiz.
• Bunun nedeni Ay ışık kaynağı olmadığı içindir.
• Eğer ışık kaynağı olsaydı Güneş gibi hep aynı şekli görecektik.
• Ay Güneş’ten aldığı ışığı yansıtmaktadır.
• Ay, Dünya etrafındaki yerine göre farklı şekillerde görünmektedir.

C) Ayın Evreleri
Ay, Dünya etrafındaki yerine göre farklı şekillerde görünmektedir. • Ay ışık kaynağı değildir.
• Ay, Güneş’ten aldığı ışığı yansıtmaktadır.
• Ay her gece farklı şekillerde görünür. Buna ayın evreleri denir.
• Ay’ın 4 ana, 4 ara evresi olmak üzere 8 evresi bulunur.
• Ay’ın ana evreleri yaklaşık bir hafta sürer.

1.Yeni Ay
• Ay, Güneş ile Dünya arasına girdiğinde, yeni ay evresi oluşur.
• Ay’ın karanlık bölgesi Dünya’ya dönük olduğu için Ay gökyüzünde görülmez.

2. Hilal
• Ay, Güneş’in doğusunda olduğu zamanda görülür.
• Dünya’dan bakıldığında Ay ters "C" harfi gibidir.

3. İlk Dördün
• Bir hafta sonra Ay’ın sağ tarafının aydınlandığı evredir.
• Ay’ın şekli D harfine benzer.

4. Şişkin Ay
• Ay, ilk dördün evresi ile dolunay evresi arasında görülen ara evredir.

5. Dolunay
• Bir hafta sonra Dünya, Güneş ve Ay’ın ortasındadır.
• Ay’ın parlak tarafı Dünya’ya bakmaktadır.

6. Şişkin Ay
• Şişkin ay, dolunay evresi ile son dördün evresi arasında görülen ara evredir.

7. Son Dördün
• Bir hafta sonra Ay’ın sol tarafı aydınlandığı evredir.
• Ay’ın şekli ters D harfine benzer.

8. Hilal
• Ay, Güneş’in doğusunda olduğu zaman gerçekleşir.
• Dünya’dan bakıldığında Ay "C" harfi gibi görünür.

Not:
• Türk bayrağındaki hilal şekli son dördün ile yeni ay arasında görülür.
• Hicri takvim Ay’ın Dünya etrafındaki hareketi esas alınarak yapılmıştır.
• Ay’ın Dünya etrafındaki hareketinden dolayı deniz ve okyanus sularında yükselme ve alçalma gerçekleşir, buna gelgit (Med cezir) denir.
• Ay’ın ilk haritasını çizen bilim insanı Ali Kuşçu’dur.

A) Güneş, Dünya ve Ay’ın Dönüş Yönleri
Güneş Dünya ve Ay’ın Dönüş Yönleri
Güneş’in Dönüş Yönü

• Güneş kendi ekseni etrafında saat yönünün tersinde dönmektedir.
• Güneş’te, Samanyolu galaksisi içerisinde dolanma hareketi yapmaktadır.

Dünya’nın Dönüş Yönü

1. Dünya kendi ekseni etrafında saat yönünün tersinde dönmektedir.
2. Dünya kendi ekseni etrafında bir turunu 24 saatte tamamlar.
3. Dünya, Güneş etrafında saat yönünün tersinde dolanmaktadır.
4. Dünya, Güneş etrafında bir turunu 365 gün 6 saatte tamamlar.
5. Gündüz gökyüzünde Güneş’in farklı yerlerde olduğunu görürüz.
6. Bunun sebebi Dünya’nın kendi ekseni etrafında dönme hareketi yapmasıdır.

Ay’ın Dönüş Yönü

1. Ay kendi ekseni etrafında saat yönünün tersinde dönmektedir.
2. Ay, Dünya ve Güneş etrafında saat yönünün tersinde dolanmaktadır.
3. Ay’ın kendi ekseni etrafında dönme süresi ile Dünya etrafında dolanma süresi eşit olduğu için Ay’ın hep aynı yüzünü görürüz.
4. Ay’ın Dünya tarafından görülmeyen yüzüne karanlık yüz denir. Saat yönünün tersi

Özetle
• Güneş, Dünya ve Ay’ın hepsi aynı yönde dönmektedirler.
• Güneş, Dünya ve Ay saat yönünün tersi veya batıdan doğuya veya sağdan sola doğru dönmektedir.

B) Model Hazırlama
Çeşitli malzemeler kullanılarak Güneş, Dünya ve Ay’ın birbirlerine göre hareketlerini temsil eden bir model hazırlanabilir.
RESİM
Güneş, Dünya ve Ay modeli yaparken oyun hamuru, tel, pinpon topu, kağıt, karton, plastik tabak gibi değişik malzemeler kullanabilirsiniz.
Not: Modelde en büyük olan Güneş’i orta büyüklükte Dünya’yı, en küçük de Ay’ı temsil etmelidir.

Benzer İçerikler

---

Dünya, Güneş ve Ay’ın Şekil ve Büyüklükleri
Dünya’nın Hareketleri Konu Anlatımı 5. Sınıf
Ay’ın Hareketleri Konu Anlatımı 5. Sınıf
Ay’ın Evreleri Konu Anlatımı 5. Sınıf
GÜNEŞ’İN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ 5.SINIF TEST SORULARI
AY’IN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ FEN BİLİMLERİ 5.SINIF TESTİ
AY’IN HAREKETLERİ VE EVRELERİ 5.SINIF FEN TESTLERİ
GÜNEŞ DÜNYA VE AY 5.SINIF FEN BİLİMLERİ TESTLERİ
GÜNEŞ DÜNYA VE AY 5.SINIF FEN BİLİMLERİ 1.ÜNİTE TEST 2
GÜNEŞ DÜNYA VE AY 5.SINIF DOĞRU YANLIŞ SORULARI