Atasözleri ve Deyimler Konu Özeti

Atasözü nedir? Özellikleri Nelerdir?

Kim tarafından söylendiği belli olmayan, insanların uzun süren tecrübeleriyle ortaya çıkan, az sözle çok şey anlatan özlü sözlere atasözü denir. Atalarımızın tecrübeleri sonucunda söyledikleri geniş anlamlı özlü sözler atasözleridir.

• Atasözlerini ilk söyleyeni belli değildir.
• Halkın ortak malıdır.
• Atasözleri kısa ve özlü sözlerdir.
• Atasözleri öğüt verici ve yol göstericidir.
• Kelimeler, başka kelimelerle değiştirilemez.
• Kelimelerin yerlerinde değişiklik yapılamaz.

"Güneş girmeyen eve doktor girer." Atasözünü açıklayalım. Sağlığımız için güneşin çok faydası vardır. Kemik sağlığının gelişimi için D vitaminine ihtiyaç duyarız. Bunu en iyi sağlayan güneştir. Güneş soğuk havalarda hastalığın ilacıdır. Güneş ne zaman ortaya çıksa soğuk hava gider ve soğuk nedeniyle ortaya çıkan hastalıklar kaybolur.

Özdeyiş (Vecize) nedir?

Çok şey görmüş, geçirmiş, bilgili, deneyimli, ünlü kişilerin söyledikleri geniş anlamlı özlü sözlere özdeyiş (vecize) denir.

Özdeyişleri atasözlerinden ayıran özellikler:

• Özdeyişlerin söyleyeni bellidir. Atasözlerinin söyleyeni belli değildir.
• Özdeyişi oluşturan kelimeler gerçek anlamına yakın, düşündürücü sözleri ortaya koyarlar. Atasözlerini oluşturan kelimeler, anlamlarının dışında kullanılabilirler.

* Hayatta en hakiki mürşit ilimdir. (Mustafa Kemal Atatürk)
* Aşkı, aşktan başka bir şey söndürmez. (Mevlana)
* Bana bir harf öğretenin kırk yıl kölesi olurum. (Hz. Ali)
* Sakla samanı gelir zamanı. (Söyleyeni belli değildir.)
* Can çıkar huy çıkmaz. (Söyleyeni belli değildir.)

Deyim Nedir? Deyimlerin Özellikleri

Genellikle gerçek anlamının dışında kullanılan, kendine özgü bir anlam taşıyan kalıplaşmış kelime gruplarına deyim denir.

• Deyimler en az iki sözcükten oluşur.
• Bir durumu yada olayı az sözle etkili bir biçimde belirtir.
• Deyimler, gerçek ya da mecaz anlamda olabilir.
• Deyimler halkın ortak malıdır. İlk olarak kim tarafından söylendiği bilinemez.
• Deyimi oluşturan sözcüklerin yerleri değiştirilemez.
• Deyimlerin eş anlamlıları yoktur.
• Deyimler anlatıma güzellik, çekicilik, canlılık katar.
• Deyimler anlatımı güçlendirir, etkili olmasını sağlar.
• Deyimler kalıplaşmış söz öbekleridir. Cümle şeklinde, söz öbeği halinde kullanılabilir.

Deyimlere Örnekler:
Bindiği dalı kesmek: Kendisi için gerekli ve yararlı olan şeyi kendi eliyle yok etmek.
Örnek cümle:
Geçimini sağladığın o tarlayı sakın satma, yoksa bindiğin dalı kesmiş olursun.

Gözü yükseklerde olmak: Hâlen bulunduğu durumdan daha yüksek bir duruma yada mevkiye çıkmak istemek, böyle bir amacı gütmek.
Örnek cümle:
Bundan böyle küçük şeylerle yetinme, gözün yükseklerde olsun daima.

Gözü hiçbir şey görmemek: Heyecana, öfkeye ya da önem verdiği bir işe kapılıp başka hiçbir şeyle uğraşamaz duruma gelmek.
Örnek cümle:
Kendinden öylesine geçmişti ki gözü hiçbir şeyi görmez olmuştu.

Büyümüş de küçülmüş: Davranışları, konuşması yaşının üstünde olan, büyükler gibi hareketler yapan çocuk.
Örnek cümle:
Aman Yarabbi , şunun söylediği sözlere bakın hele, büyümüş de küçülmüş sanki!

Burnunun dikine gitmek: Kendisine verilen öğütlere kulak asmayıp kendi bildiği gibi davranmak, istediğini yapmak.
Örnek cümle:
Burnunun dikine gidersen, işte böyle eline yüzüne bulaştırırsın işi.

Deyimler ile ilgili daha fazla örneğe en çok kullanılan deyimler konu özetinden ulaşabilirsiniz.